یکسال از مهمترین توافق تاریخ ملت ایران برابر 1+5 گذشت و آنچه بیش از هرچیز خودنمایی می کند ، تجربه مردمی در برابر آمریکا بعنوان دشمن ابدی و مصداق اتم استکبار است . توافقی که هرگز باعث بهبود شرایط زندگی مردم نشد، بلکه عامل اصلی رکود و مشکلات حوزه بانکی و اقتصادی ایران نیز شده است .
مهمترین نقطه قوت متن برجام را می توان اینگونه عنوان کرد، اینکه مردم متوجه شدند که نمی شود با آمریکا مذاکره کرد و به آنها اعتماد نمود، البته به شرط آنکه در حافظه مردم به زودی به فراموشی سپرده نشود.
مهمترین اتفاق در حوزه اجرای برجام نیز بسیار مهم است. آنچه در حوزه اجرایی بیشتر نمود داشته، تفاوت وزن میان داده ها و ستانده هاست. مهمترین داده ما انرژی هسته ای در متن برجام است، اما ستانده ما تقریبا هیچ است! داده ی بعدی القای اتصال بین رفع تحریم ها و آب خوردن مردم به تصویب برجام و افزایش توقع عمومی جامعه بود!!! نکته بعدی نیز پررو شدن دشمن و اجازه به آنها برای دست اندازی ها به امنیت ملت ایران است .
اما در بررسی شرایط برجام از روز توافق تاکنون باید به موارد زیر اشاره نمود:
ابتدا باید به دلیل توافق بپردازیم و آن اینکه مسئولین از تحریم ها خسته شده بودند و می خواستند تحریم ها برداشته شود اما سوال اینجاست که در قبال امتیاز های بزرگی که دادیم چه چیزی در حوزه تحریم ها لغو شده است؟ گزارش واقعیت حوزه تحریم در اجرای برجام چگونه است؟
- هیچ معامله دلاری انجام نمی شود و درصورت رخداد آن ، توقیف خواهد شد، ( باید بدانیم که تحریم دلار ، تحریمی در حوزه هسته ای ست که در سال 2008 در 10 نوامبر اعمال می شود و در سال 2012 کلا دستور توقیف صادر می شود که فقط مربوط به هسته ایست اینکه اصلا این تحریم ها برداشته نشده است.) ،
- بانکهای بزرگ اروپایی هیچ رابطه اقتصادی با ما برقرار نمی کنند به جز چند بانک کوچک اروپایی و هیچ شریک اقتصادی مالی نداریم
- سوییف باز است اما چون بانکی برای تبادل مالی در طرف مقابل وجود ندارد ، پس کار نمی کند .
- هیچ سرمایه گذاری واقعی بزرگی در ایران انجام نشده است چون بانکها خدمات ارایه نمی دهند .
- در حوزه نفت داریم بیشتر می فروشیم اما مفت می فروشیم و جالب اینکه پول نفت ما بلوکه و انباشته می شود و دولت دارد به سمت تهاتر پیش می رود و مبادله کالا با نفت می کند .
- یورو فقط در کشورهای خریدار و برای هزینه کرد و فقط در همان کشور خریدار نفت وجود دارد .
- پولهای بلوکه شده نفتی ما هیچکدام جز 1میلیارد دلار که از هند دریافت شده از 7 میلیارد دلار طلب، آن هم در یکی از بانکهای بین المللی انباشته شده و دریافت نمی شود .
- در حوزه بانکی در کشورهای همسایه مثل امارات چکهای بانکی و حواله جات ایرانی پذیرفته می شد اما اکنون هیچ ...
- ذخایر ارزی ایران که هیچکدام وارد ایران نشده است ... به اذعان دکتر سیف ... جالب آنجاست که بانکهای محلی آسیایی نیز وارد مبادله با ایران نمی شوند .
- قراردادهای بزرگ مطلقا بسته نشده و یا شانس اجرایی ندارد چون هیچ بانکی ضمانت پرداخت مبالغ آنان را نمی کند . بانکها حاضر نیستند کار کنند.
- در حوزه خریدهای غیر هسته ای، وضعیت خطرناکتر است. این هفته آقای دکتر صالحی اذعان کردند که خطری جدی در راه است...
این وضعیت واقعی برجام در حوزه تحریم هاست...
نقطه دیگر این است که تحریم ها نه فقط لغو نشده که حدود صد فقره تحریم دیگر در همین یک سال اضافه شده است ...
برای نظام بسیار سخت بود که امتیاز های زیادی در قبال این توافق داده شود ...و در مقابل هیچ چیز عایدی نداشته باشد . از مسیرهای دیگری هم می توان نتیجه ای گرفت :
از منظر استراتژیک : در متن برجام اتفاقاتی افتاده و برخی جاهای آن به اصطلاح نظامی ها مین گذاری شده و دارای نقایص زیادی است چون تحریم ها باید وضعیتش در متن برجام حل می شد اما متن را فعلا کاری نمی توان کرد البته برجام را ایران با شروط مصوبه شورای عالی امنیت ملی و نهایتا با نظر و شروط صریح مقام معظم رهبری پذیرفته است . یکی از بزرگترین مشکلات این است که پکیج برجام همه اش با هم است یعنی ما هم حق اعتراض داریم و می خواهیم خواهان حق خودمان در برجام باشیم در موضوع نقض برجام ، بعضی جاها می توان بصورت محکم تر با دشمن سخن گفت ... اما دولت تاکنون چنین رفتاری نشان نداده است .
حال دشمنی که همه چیز را گرفته است ،... کار فردو و نطنز تمام شده ، ذخیره مواد غنی شده هسته ای تمام شده ، قلب راکتور اراک با بتن پر شده است و ... به قول آمانو خیلی هم فراتر از انتظار ... خب حالا دشمن که کار را تمام شده می بیند تحریم ها را لغو خواهد کرد ؟ خیر چون اکنون چیزی از ما نمی خواهد که برای آن کاری بکند ... این خیلی مهم و ظریف است ... این دلیل تکنیکال است که انگیزه دشمن را برای لغو تحریم ها گرفته است .
نکته بعدی ، اما تعبیری که مکررا توسط مدافعین برجام تکرار می شود این است که می گویند ایران در یک فضای امنیتی و خطر جنگ قرار داشت که ما با برجام توانستیم جلوی آن را بگیریم ... و جالب آنکه آنرا مهمترین دستاورد برجام هم می دانند ... اما تصویر امنیتی ایران نه تنها حذف نشده بلکه به حوزه های دیگر جابجا شده و حتی گسترش داده شده است که برجام2 و 3 مصادیق آن در حوزه موشکی ، نظامی ، دفاع از مقاومت و ... است . تازه در حوزه هسته ای هم حذف نشده و حتی در خرید فیبر کربن هنوز هم مشکل داریم و نمی گذارند خرید کنیم یعنی در همان حوزه هم حذف نشده است . اما هدف امنیتی سازی ایران در دنیا توسط امریکا و اسراییل چه بود ؟ هدف آنها این بود که دیگر کشورها را متقاعد کنند تا همه با هم ما را تحریم کنند و کسی مقابل تحریم ایران در برابر آنها نایستد و ما مقابل آنها توان ایستادن نداشته باشیم و در قضیه هسته ای باج بدهیم که دادیم ... حال ایا خروج از مساله امنیتی شدن به این روش ، صحیح است ؟ تازه به آن می توان افتخار کرد ؟!!!!... اینطور که می توانیم همه مشکلات را حل کنیم ... هرچه طرف مقابل خواست بدهیم تا مشکلات حل شود . آمریکایی ها وقتی فهمیدند که دیگر فشار و تحریم جوابگو نیست ، در مذاکرات آلمآتی کلا شرایط را تغییر دادند و حاضر شدند که غنی سازی را تا سقف 3.5 درصد برای ایران بپذیرند . و اگر کدهای دولتی تا آن زمان اینگونه نبود و پیشرفت های بزرگ هسته ای وجود نداشت ، آنگاه دیگر به هیچ وجه آنها حاضر نمی شدند با این وضعیت جلوی ما بنشینند و مذاکره کنند .
ادامه دارد....
نویسنده -استاد اسماعیل کفاشی
